Ο Πόλεμος του Νερού στην Κατοχική Αθήνα

από ιστορικό σημείωμα του κ. Στ. Μαλαγκονιάρη στην Εφημερίδα των Συντακτών

Εκτός από την πείνα στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Αθήνα, γνώρισαν και τη στέρηση του νερού του νερού

Ήταν στις αρχές του 1943 και άρχισε να τελειώνει η περίοδος της πείνας με την ομαλοποίηση των αφίξεων της ανθρωπιστικής βοήθειας.

Οι αντιστασιακές οργανώσεις καταλόγιζαν τις ευθύνες για τον κίνδυνο της λειψυδρίας στις δυνάμεις Κατοχής, τους Γερμανούς και τους Ιταλούς. Όμως οι δωσιλογικές κυβερνήσεις του Κ. Λογοθετόπουλου και του Ι. Ράλλη, πιστές στην εξυπηρέτηση των κατακτητών, επέλεξαν να ρίξουν νέα βάρη στον λαό αυξάνοντας υπέρμετρα τα τιμολόγια του νερού, επιβάλλοντας αυστηρούς περιορισμούς στην κατανάλωση και επισείοντας απειλές για την επιβολή εξοντωτικών προστίμων!

Αντίθετα, ελάφρυναν τα τιμολόγια για τις μεγάλες βιομηχανίες...

Εκείνα τα χρόνια η περιοχή της πρωτεύουσας υδροδοτούνταν κατά 80% από το Φράγμα του Μαραθώνα, που είχε αρχίσει να λειτουργεί από το 1931, και συμπληρωματικά από το Αδριάνειο υδραγωγείο και τις πηγές του Κοκκιναρά στην Κηφισιά.

Πριν από τον πόλεμο είχε διαπιστωθεί ότι το νερό από τον Μαραθώνα δεν επαρκούσε για να καλύψει όλες τις ανάγκες. Γι' αυτό είχε αρχίσει, από το 1937, η μελέτη έργων για την τροφοδότηση του Μαραθώνα και από πηγές του Παρνασσού.

Ομως, με την έναρξη του πολέμου, τα έργα σταμάτησαν και δεν συνεχίστηκαν μετά την Κατοχή αφού οι κατακτητές ενδιαφέρονταν για έργα που εξυπηρετούσαν τις πολεμικές ανάγκες και όχι για κοινωφελή έργα.

Η διακοπή των έργων σε συνδυασμό με την αύξηση της κατανάλωσης του νερού, που επήλθε μετά το Μάιο του 1941, με την άφιξη αρχικά των γερμανικών δυνάμεων και εν συνεχεία των ιταλικών, έκανε αισθητή την ανεπάρκεια των διαθέσιμων πόρων της λίμνης του Μαραθώνα.

Ενδεικτικά, τον Μάιο του 1941, τον πρώτο μήνα της εισόδου των Γερμανών στην πρωτεύουσα, η κατανάλωση αυξήθηκε σε ποσοστό 31,2%.

Υπολογίζεται ότι οι γερμανικές δυνάμεις ανέρχονταν σε περίπου 30.000 άτομα, ενώ από τον Μάιο και τον Ιούνιο του 1941 άρχισαν να καταφτάνουν και οι πολυπληθέστεροι Ιταλοί.

Η υπερκατανάλωση νερού φάνηκε ακόμα περισσότερο το 1942, οπότε καταναλώθηκαν 27.560.000 κ.μ., περισσότερα κατά 45,6% συγκριτικά με το 1940!

Από το σύνολο της κατανάλωσης του 1942, για ιδιωτική χρήση του πληθυσμού απορροφήθηκαν περίπου 10 εκατ. κ.μ., οι αρχές κατοχής ξόδεψαν περίπου 6 εκατ. κ.μ. και τα υπόλοιπα διατέθηκαν σε βιομηχανίες, κήπους, πάρκα κ.λπ.

Έτσι τον Μάρτιο του 1943 η διαθέσιμη ποσότητα νερού στη λίμνη του Μαραθώνα να έχει μειωθεί σε 17,8 εκατ. κ.μ., από 40,9 εκατ. κυβικά μέτρα που ήταν τον Μάρτιο του 1940!

«Για όλη αυτή την τραγική κατάσταση ευθύνονται πρώτα-πρώτα οι καταχτητές: 1) γιατί σπαταλούν το ένα τρίτο του νερού που ξοδεύει όλος ο πληθυσμός και 2) γιατί δεν δίνουν τα χρειαζούμενα υλικά για να συνεχιστούν γρήγορα τα απαιτούμενα συμπληρωματικά έργα. [...] Οι καταχτητές μη παραχωρώντας τα υλικά, πούνε άλλωστε όλα ντόπια, δυσκολεύουν την εκτέλεσή τους και με το ρυθμό που γίνονται δεν τελειώνουν ούτε σε 5 χρόνια», αναφερόταν στο άρθρο της ΚΟΜ.ΕΠ.

Το καλοκαίρι του 1943 η έλλειψη στο νερό αρχίζει να γίνεται αισθητή.

Ομως, οι δωσιλογικές κυβερνήσεις αρχικά του Κ. Λογοθετόπουλου και στη συνέχεια του Ιωάννη Ράλλη δεν θέλησαν να διαταράξουν τις σχέσεις τους με τους κατακτητές ζητώντας είτε να περιορίσουν την κατανάλωσή τους είτε να παραχωρήσουν τα αναγκαία υλικά για την ολοκλήρωση των έργων ύδρευσης.

Αντίθετα, επιχείρησαν τη μετάθεση των βαρών στις πλάτες του λαού, με εξοντωτικές χρεώσεις. Μια σειρά δημοσιευμάτων της εποχής ενοχοποιούν τους «κακότροπους καταναλωτές», που σπαταλούσαν το πολύτιμο νερό κι ούτε κουβέντα για τη στάση των κατακτητών!

Ακολούθησαν από τις αρχές του 1943 διαδοχικές αυξήσεις στα τιμολόγια του νερού «επί σκοπώ του περιορισμού των μεγάλων καταναλώσεων καταστάντος αναγκαίου συνεπεία του υποβιβασμού της στάθμης της Λίμνης Μαραθώνος».

Οι χρεώσεις ήταν εξαντλητικές, αν σκεφτούμε ότι ήδη ο λαός της Αθήνας ζούσε σε συνθήκες τρομερής στέρησης, ενώ επιπλέον εξουθενωτικά πρόστιμα προβλέπονταν για τις περιπτώσεις της συγκριτικής αύξησης της κατανάλωσης από τα νοικοκυριά.

Με το νέο τιμολόγιο, επιβλήθηκαν αυξήσεις και στην κατανάλωση βιομηχανιών, μεγάλων επιχειρήσεων παραγωγής ηλεκτρισμού και συγκοινωνίας, σε ξενοδοχεία, λουτρά κ.λπ., οι οποίες δύο μήνες αργότερα ανακλήθηκαν. Αντίθετα, για το ευρύ κοινό, το ίδιο διάστημα, μαινόταν η καταστολή, η απόδοση ευθυνών στους πολίτες αποκλειστικά και η εξαπόλυση απειλών.

Η ΕΑΜική αντίσταση δεν μπορούσε να μην ασχοληθεί με αυτό το θέμα. Ετσι, όπως διαβάζουμε στην ΚΟΜ.ΕΠ., τέθηκε ως πλαίσιο διεκδικήσεων: α) να χορηγούνται 4 κ.μ. νερό σε κάθε οικογένεια (σ.σ. χωρίς χρέωση) β) να πιεστεί η κυβέρνηση Ράλλη να επιμείνει: 1) να περιορίσουν οι κατακτητές τη σπατάλη του νερού, 2) να χορηγήσουν τα χρειαζούμενα υλικά και να γίνουν υδραυλικά έργα με τον πιο δυνατό ρυθμό, 3) να γίνουν ανάλογα έργα ύδρευσης και σε άλλες περιοχές της Αττικής, 4) να επιδιορθωθεί το δίκτυο διανομής και να μη γίνονται διαρροές

«Η κινητοποίηση του λαού της Αθήνας-Πειραιά θα προλάβει το φοβερό κίνδυνο έλλειψης του νερού που στις τωρινές συνθήκες εξάντλησης των οργανισμών (σ.σ. από την πείνα και την κακή διατροφή) θα έχει βαριές συνέπειες για τη ζωή του πληθυσμού», κατέληγε το άρθρο.

Κάπως έτσι εξελίχθηκε ο «πόλεμος του νερού» στην κατοχική Αθήνα.