Παρίσι:
ένα παράδειγμα αποτελεσματικής διαχείρισης, με κοινωνικό έλεγχο

Το νερό, ως βασικό και αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα, αποτελεί αντικείμενο διαρκούς διεκδίκησης, ειδικά σε περιόδους που η εμπορευματοποίησή του απειλεί την καθολική πρόσβαση και την ποιότητά του. Η περίπτωση του Παρισιού, όπου η διαχείριση του νερού επανήλθε στον δημόσιο τομέα μετά από δεκαετίες ιδιωτικοποίησης, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας νέας προσέγγισης που συνδυάζει διαφάνεια, κοινωνική συμμετοχή και περιβαλλοντική υπευθυνότητα.

Η ιδιωτικοποίηση του νερού στο Παρίσι ξεκίνησε το 1985, όταν δύο πολυεθνικές εταιρείες –η Veolia και η Suez– ανέλαβαν τη διαχείριση των υπηρεσιών ύδρευσης. Για τα επόμενα 25 χρόνια, οι Παριζιάνοι είδαν τις τιμές του νερού να αυξάνονται σημαντικά, ενώ ταυτόχρονα εντείνονταν οι ανησυχίες για έλλειψη διαφάνειας και περιορισμένη λογοδοσία από τους ιδιώτες παρόχους. Παρότι το δίκτυο παρέμενε υπό δημοτική κυριότητα, η πραγματική διαχείριση γινόταν με γνώμονα το κέρδος και όχι το δημόσιο συμφέρον.

Η στροφή ήρθε το 2008, όταν ο τότε δήμαρχος του Παρισιού, Μπερτράν Νταλανοέ,ανακοίνωσε την πρόθεση της δημοτικής αρχής να επαναφέρει πλήρως τη διαχείριση του νερού σε δημόσια χέρια. Παρά τις αντιδράσεις από τις ιδιωτικές εταιρείες, το σχέδιο εγκρίθηκε και τέθηκε σε εφαρμογή με την ίδρυση της δημόσιας επιχείρησης Eau de Paris, η οποία ανέλαβε πλήρως τη διαχείριση από την 1η Ιανουαρίου 2010.

Η μετάβαση αυτή δεν ήταν απλώς διοικητική ή οικονομική· συνιστούσε μια ριζική αλλαγή φιλοσοφίας. Η Eau de Paris λειτουργεί με αποκλειστικό γνώμονα την παροχή ενός ζωτικού αγαθού με κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια. 

Πολύ γρήγορα φάνηκαν τα θετικά αποτελέσματα: 

• Oι τιμές του νερού μειώθηκαν κατά 8%, ενώ ταυτόχρονα αυξήθηκαν οι επενδύσεις στη συντήρηση και τον εκσυγχρονισμό του δικτύου.
• Σημαντική καινοτομία αποτέλεσε και η ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών. Μέσω του Παρισινού Παρατηρητηρίου για το Νερό, δημότες και συλλογικότητες έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στη χάραξη πολιτικής και να παρακολουθούν τη διαχείριση του συστήματος ύδρευσης. Η διαφάνεια και η δημόσια λογοδοσία ενισχύθηκαν, αποκαθιστώντας την εμπιστοσύνη των πολιτών.
• Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε και στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Η Eau de Paris εφάρμοσε στρατηγικές πρόληψης της ρύπανσης στην πηγή, συνεργαζόμενη με αγρότες για τη μείωση των λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων, ενισχύοντας τη βιολογική γεωργία. Το 2022, οι συνεργαζόμενες καλλιέργειες κάλυπταν 16.000 εκτάρια με στόχο την επέκταση σε 40.000.
• Επιπλέον, χάρη σε τεχνολογίες ανίχνευσης διαρροών, εξοικονομήθηκε πάνω από ένα εκατομμύριο κυβικά μέτρα νερού σε ένα μόνο έτος.

Το Παρίσι αποδεικνύει στην πράξη πως η διαχείριση του νερού δεν χρειάζεται να υπακούει στη λογική της αγοράς. Μπορεί να είναι δημόσια, αποτελεσματική και βιώσιμη. Η επαναδημοτικοποίηση δεν σήμανε επιστροφή σε έναν δυσκίνητο κρατισμό, αλλά την ανάπτυξη ενός σύγχρονου, διαφανούς και κοινωνικά υπεύθυνου μοντέλου διαχείρισης.

Σε μια εποχή όπου το νερό απειλείται από την κλιματική κρίση, την ιδιωτικοποίηση και την άνιση πρόσβαση, το παράδειγμα του Παρισιού εμπνέει. Είναι ένα κάλεσμα για περισσότερους δήμους να διεκδικήσουν τον δημόσιο χαρακτήρα αυτού του πολύτιμου πόρου — ως κοινό αγαθό, και όχι ως εμπορεύσιμο προϊόν.